Den «normale» høvelbenken i Noreg

Gjennom arbeidet vårt med bloggen har vi så langt hatt eit fokus på, det som for mange kan sjå ut som, spesielle høvelbenkar. Benken frå Vasaskipet, benken frå Siljansnäs, den frå Li i Suldal, benk frå Nordmøre, benken frå Holstvollen og benken frå Eggagården på Røros er alle døme på benkar som ein vanlegvis ikkje kjem over. Benkane er spesielle på ein eller annan måte, kanskje dei er eldre enn den «normale» høvelbenken eller at dei har spesielle detaljar som vekkjer vår interesse? For å vise eit døme på korleis «normale» høvelbenkar kan sjå ut så har eg gjort eit søk på ordet «høvelbenk» på Finn torget, ein nettstad for kjøp og sal av brukt og nytt. Søket er gjort 18. mai 2014 og adressa til nettstaden er http://www.finn.no. Tidspunktet for søket er tilfeldig, men sidan dette er på våren så er det nok fleire som nyleg har rydda loft, kjellar og garasje og såleis er det kanskje fleire høvelbenkar enn på andre tider av året. Eg har utelate benkane frå nokre annonser sidan dei mangla bilete eller hadde bilete med for dårleg kvalitet til at ein kan sjå kva benk det er snakk om. Elles er alle benkane med. Der det er gjeve opp mål eller andre opplysningar i annonsen er desse tatt med i teksten under bileta. Klikk på eit bilete for å opne det i visningsmodus og bruk piltastane for å navigere mellom bileta.

Høvelbenk av vanleg type med framtang og L forma baktang. Treskruvar. Understellet synar betre på neste bilete der ein og ser at det er rom for verktøy mellom strekkfiskane. Strekkfiskane er festa med kilar. Lengd 195 cm, Bredde 75 cm, høgd 90 cm (etter oppklossing under føtene. FINN-kode: 48355313

Dette er understellet til benken på førre bilete. Legg merke til klossane for å gjere benken høgare. FINN-kode: 48355313

Også ein benk av normal type. Her har både framtang og baktang fått skruvar av jarn. Også denne benken har rom til verktøy mellom strekkfiskane. Det er ikkje oppgjeve mål på benken. FINN-kode: 48305031

Tittelen på annonsa er «Stor flott høvelbenk fra Engliens skifabrikk/Gjøvik skifabrikk». Det står ikkje mål på benken. Det er treskruvar på framtang og baktang. Strekkfiskane har kiler i framkant og skruvar i bakkant. Dette er truleg for å gi plass for å ha store emne på høgkant spent fast i baktang. FINN-kode: 48323494

I annonsa står det: «Gammel høvelbenk kjøpt fra Televerket rundt 1950 tallet». Benken er 228 cm lang og 90 cm brei. Det er treskruvar på fram og baktang. Baktang er som standard L forma. FINN-kode: 48249572

Same høvelbenk som førre bilete.

Same benk som førre bilete. Legg merke til spennbolten som held saman framtanga og sikrar at det ikkje blir slark når ein drar til skruven i framtang. FINN-kode: 48249572

Denne benken ser eldre ut enn nokre av dei andre benkane. Vanleg L forma baktang og framtang med skruve. Treskruvar i begge. Det er strekkfiskar med kilar i føtene og det ser ut som det kan ha vore rom til verktøy under benken. Benken er 225 cm lang, bredde er 54, 80 og 95 cm. Høgde er 75 cm som arbeidshøgd på benkeplata. Benkeplata er 10 cm tjukk. FINN-kode: 48273498

Same benk som førre bilete. Det er ulik bredde på strekkfiskane og ulik høgde på dei. Truleg for å gi rom til ei hylle for verktøy. FINN-kode: 48273498

Framtanga er av ein eldre type som ser ut som den har vore tenkt utan spennbolt. Tappen har truleg vore nagla og har halde den første tida. Etterkvart som han har blitt sliten har ein sett inn ein spennbolt som reparasjon. Det firkanta holet i benkeplata kan truleg brukast for fastsetjing av eitt eller anna? FINN-kode: 48273498

Denne benken har L forma baktang og vanleg framtang. Her ser det ut som spennbolten manglar og det er berre nagla (eller limte) tappar som held framtanga på plass. I annonsa er det antyda at benken er frå 1920. FINN-kode: 48069568

Same benk som førre bilete. Det ser ut som understellet er av breie bord. Under er ei kasse til verktøy eller liknande. FINN-kode: 48069568

Høvelbenk med framtang, L forma baktang og treskruvar. FINN-kode: 48139597

Same høvelbenk som førre bilete. FINN-kode: 48139597

Høvelbenk med framtang og L forma baktang med treskruvar. Lengde 235, bredde 90 cm og høgd 80 cm. FINN-kode: 48032795

Detalj av framtang. Benken har spennbold som sikring for å halde presset på framtang. FINN-kode: 48032795

Høvelbenken har vanleg framtang og L forma baktang med treskruvar. Benken er 232 cm lang, 53,2 cm brei på det smale og 80 cm brei på det breiaste. FINN-kode: 47745577

Same høvelbenk som på førre bilete sett ovafrå. FINN-kode: 47745577

Høvelbenk i kort utgåve. Vanleg framtang men rett baktang. Slike benkar er gjerne kalla hjulmakarbenk på grunn av baktanga. I Danmark, karetmagerbænk. FINN-kode: 47467495

Same benk som førre bilete. Detalj av baktang. FINN-kode: 47467495

Høvelbenk med vanleg framtang og baktang av rett type, hjulmakarbenktype. Lengde 200 cm, bredde 50 cm og 75 cm. Understellet med strekkfiskar som er kila. Det ser ut som eit rom under for verktøy. FINN-kode: 47700408

Same benk som førre bilete. FINN-kode: 47700408

Høvelbenken har vanleg framtang og rett baktang som ein hjulmakarbenk. Benken har skuff framme i staden for på sida. Denne benketypen er gjerne kalla sløydbenk sidan modellen er særleg vanleg på sløydsalar. Den har berre enkel strekkfisk. Legg merke til at det er hol for benkehakar på begge sider. Det er det mest typiske for benkar av hjulmakartypen. FINN-kode: 47392195 Eit bilete av A. B. Wilse frå før 1911 viser Majorstuas skoles sløydsal: http://www.oslobilder.no/BAR/A-10001/Ua/0011/046

Denne serien med bilete kan ikkje seiast å vere representativ for norske høvelbenkar. Utvalet er ikkje eit resultat av nøye kartlegging av mange benkar og så systematisert. Etter mi vurdering meiner eg likevel at denne samlinga kan gi eit bra bilete av kva typar benkar som er vanlege å finne rundt om i landet. Dette er det folk gjerne kallar høvelbenk. Det er også slike vi finn mest av rundt om på musea i Noreg.

Dei spesielle benkane slik som den tidlegare omtalte høvelbenken frå Helberg eller høvelbenk frå Nordmøre ville neppe dukke opp på Finn. Vanlege folk oppfattar ikkje desse som «høvelbenkar» sidan dei manglar mange av dei vanlege kjenneteikna. Arbeidsbenkar som er laga som meir provisoriske benkar på arbeidsplass ville nok heller aldri dukke opp i slike samanhengar som dette? Det er bakgrunnen til at vi har hatt eit særleg fokus på dei spesielle høvelbenkane på bloggen. Vi vil nok framleis ha eit særleg fokus på benkar som er noko utanom det vanlege.